Protokół z II Ogólnopolskiego Spotkania Redakcji Pism Parafialnych

W czwartek 22 września 1994 r. w kaplicy parafialnej Parafii św. Tomasza Ap. odprawiona została koncelebrowana Msza św., której przewodniczył Ks. Biskup Adam Lepa. W wygłoszonej homilii celebrans przypomniał wytrwałość i odwagę Apostołów w pełnieniu wyznaczonej przez Boga misji. Ks. Biskup zachęcał uczestniczących we Mszy św. redaktorów pism parafialnych, by wzorując się na Apostołach kontynuowali rozpoczęte dzieło. Ewangelizacja realizowana poprzez prasę parafialną przyniesie owoce, jeżeli wspierać ją będzie moc Boża, a ludziom nie zabraknie wytrwałości, konsekwencji, wzajemnej życzliwości i współdziałania.

Po Mszy św. w Domu Parafialnym "Betania" rozpoczęły się obrady. Ksiądzą Tomasz Król - proboszcz miejscowej parafii - serdecznie przywitał przybyłych na obrady Ks. Bp. A. Lepę oraz duchownych i świeckich redaktorow. Odczytał również listy tych gości i redaktorów, którzy nie mogli przybyć na II Spotkanie: ks. Stanisława Stęchłego z Jarosławia, Wandv Niemyskiej piszącej w imieniu gazety "Święty Jacek", Jerzego Marlewskiego - red. naczelnego "Słowa-Dziennika Katolickiego". Poprosił następnie dyrektora Katolickiej Agencji Informacyjnej red. Marcina Przeciszewskiego o wygłoszenie prelekcji.

Red. Przaciszewski rozpoczął swoje wystąpienie od stwierdzenia, że Polska stoi teraz na chyba najpoważniejszym zakręcie w swoich dziejach. Obecne młode pokolenie zadecyduje o losach Polski chrześcijańskiej. Nawiązując do książki J.M. Jackowskiego powiedział, że toczy się bitwa o Polskę, a także - może nawet przede wszystkim - bitwa o świat. Batalia o przyszłość świata odbywa się na poziomie mass mediów i poprzez nie. Proces ten jest bardzo widoczny w ostatnich pięciu latach w Polsce. Media oddziaływują na świadomość społeczeństwa jak nigdy dotąd. Przedtem ich skuteczność nie była tak wielka. Po 1989 r. staliśmy się -bez odpowiedniego przygotowania - odbiorcami "gradu" informacyjnego, sypiącego się z mass mediów. Media już ze swej natury są niebezpieczne. 95% wielkich mass mediów znajduje się w jednych rękach: wielkiego kapitału międzynarodowego lub postkomunistów. Sytuacja ta stanowi zagrożenie dla światopoglądu katolickiego. Ludzie "nabierają się" na atrakcyjne "opakowanie". Dlatego wszelkie inicjatywy ewangelizacyjne są bardzo ważne. Czy chrześcijanom uda się wejść do mediów nie tracąc swej tożsamości lub stworzyć jakąś alternatywę?

Prasa parafialna jest szczególnie uprzywilejowanym miejscem ewangelizacji, a także kształcenia przyszłych dziennikarzy.

Po 1989 r. czytelnictwo prasy katolickiej mocno spadło, ale od 1991 dość szybko wzrasta. Po 1989 r. prasa świecka dysponowała większymi funduszami i wkrótce opanowała rynek, ponadto wielu dziennikarzy odeszło z prasy katolickiej. Pojawiły się ataki na Kościół. Episkopat uznał, że najważniejszą sprawą będzie powołanie dziennika katolickiego - stąd "Słowo", oraz tygodników katolickich - powstały Niedziela, "Gość Niedzielny", "Źródło". W ostatnich trzech latach nastąpił ich dynamiczny rozwój. Powstają także katolickie rozgłośnie radiowe. Obecnie słowo pisane ma mniejszą rangę, ludzie częściej słuchają radia. Powstało Stowarzyszenie Katolickich Rozgłośni Radiowych "Vox'. Będzie ono gromadziło audycje nadawane poprzez satelity i przekazywało do rozgłośni diecezjalnych. Stowarzyszenie będzie prowadziło również serwis informacyjny z katolickim "kręgosłupem".

Na wzór innych państw demokratycznych, Episkopat powołał Katolicką Agencję Informacyjną.

Mówca uznał, że spośród mediów drukowanych przyszłość mają dobrze redagowane pisma szczebla diecezjalnego oraz pisma lokalne, nieprofesjonalne, podporządkowane jakiemuś charyzmatowi (np. ruchowi), bądź związane z jakąś parafią. Podstawową sprawą jest budowanie lokalnej wspólnoty eklezjalnej, co jest bardzo ważne w dzisiejszym zatomizowanym społeczeństwie. Człowiek niczego tak nie potrzebuje jak wspólnoty. Wielu identyfikuje się z Kościołem, ale nie ma świadomości wspólnoty eklezjalnej. We wspólnocie najważniejszy jest człowiek. Ludzie wychodzą z kościoła, idą do domu i są tam samotni. Wspólnota winna jednoczyć się wokół najsłabszych, jeśli chce być dynamiczna.

Prasa parafialna daje możliwość przemawiania świadectwem. W bardzo zateizowanej Francji prasa katolicka sprzedaje się w 5 mln egzemplarzy, w Polsce - trochę ponad 1 mln. Tylko 5% ludzi czyta u nas prasę katolicką. Prasa parafialna musi być zupełnie inna niż prasa ogólnopolska i musi zachować swój charyzmat. Świadomość demokracji powstaje we wspólnocie lokalnej. Redaktorzy tej prasy nie po winni mieć kompleksów.

Po prelekcji M. Przeciszewskiego rozpoczęła się dyskusja. Ks. bp A. Lepa dołączył się do apelu prelegenta, aby redaktorzy prasy parafialnej nie odczuwali kompleksów. Należy mieć świadomość faktu, iż wielu obawia się prężnej prasy katolickiej.

W dalszym ciągu dyskusji zwracano uwagę na kryzys czytelnictwa w Polsce. Jest ono ogólnie niższe niż w innych krajach Europy, co związane jest z brakiem klasy średniej. Przy tym funkcjonuje w Polsce prymitywna zasada, że dobrze sprzedaje się gazeta zawierająca złe wiadomości: skandale, nadużycia, plotki. Na Zachodzie widoczny jest wyraźny odwrót od tej tendencji. Laikat w Europie, aczkolwiek mniej liczny procentowo niż u nas, jest bardziej świadomy. Np. rodzina katolicka we Francji prenumeruje co najmniej trzy tytuły katolickie. Prasę tę kupuje się, aby ją wspierać, choć rodzi się wątpliwość, czy jest ona czytana. W każdym razie kupowanie jej świadczy o myśleniu obywatelskim.

Postulowano większą różnorodność pism katolickich. Poza nielicznymi wyjątkami (np. "Tęcza") nie ma oddzielnych pism dla małych i starszych dzieci oraz dla młodzieży. Brakuje katolickich programów komputerowych, nikt nie układa gier religijnych. Tendencją przeciętnego czytelnika jest unikanie długich artykułów, stąd w "Słowie" powinny dominować krótsze publikacje.

W drugim dniu zjazdu, 23 września, uczestnicy wizytowali redakcję "Słowa - Dziennika Katolickiego", Katolicką Agencję Informacyjną i archidiecezjalne Katolickie Radio "Józef".

W redakcji "Słowa" goście zapoznali się z pracą redakcyjną profesjonalnego dziennika o zasięgu ogólnopolskim. Wizyta była również okazją do wymiany poglądów na temat prasy katolickiej. zgłoszono szereg krytycznych, aczkolwiek życzliwych, uwag pod adresem gazety. Kierownictwo redakcji ze swej strony zaprosiło gości do bliższej współpracy, zapewniając jednocześnie o docenianiu znaczenia prasy lokalnej i jej niezbędności. Także radio "Józef"' jest zainteresowane stałą współpracą z lokalnymi redakcjami, licząc zwłaszcza na informacje o działalności ruchów parafialnych i zespołów synodalnych oraz wszelkich inicjatywach oddolnych.

Wizyta w KAI miała na celu zaznajomienie z zasadami pracy agencji. KAI zadeklarowała gotowość organizacji kursów i praktycznych "warsztatów" dla redaktorów prasy parafialnej.

Katolicka Agencja Informacyjna zorganizowała również w tym dniu konferencję prasową w siedzibie Episkopatu Polski z udziałem uczestników naszego Spotkania. Była ona poświęcona prezentacji parafialnego ruchu wydawniczego. Podczas konferencji podkreślano specyfikę i spontaniczność tej działalności. W niektórych pytaniach można było wyczuć niedowierzanie, jak może się ona odbywać bez zaangażowania znacznych środków finansowych. Wyjaśniono, iż praktycznie niemal cały cykl wydawniczy i kolportaż (pisanie artykułów, prace redakcyjne, korekta itp.) odbywa się społecznie, wykonują to ludzie, którzy widzą w tym swój wkład w dzieło ewangelizacji. Ofiary składane przez parafian i ewentualne (nieliczne) reklamy pokrywają niezbędne koszty druku i papieru. Zaprezentowano także wybrane pisma parafialne, zwracając uwagę na różnorodność formy wypracowywaną przez poszczególne zespoły redakcyjne.

Ks. Biskup Jan Chrapek z Komisji Episkopatu Polski ds. Środków Masowego Przekazu wygłosił referat pt. "Ruchy i stowarzyszenia katolickie w dziele nowej ewangelizacji i ich współpraca z prasą parafialną". Prasa parafialna jest elementem ewangelizacji, którego znaczenie trudno przecenić. Współpraca z ruchami i stowarzyszeniami wymaga wypracowania odpowiedniego języka, przekazującego w prosty i zrozumiały sposób treści religijne. Wszystkie grupy działające w parafii nie powinny zamykać się w swoim kręgu, ale być otwartymi na zewnątrz, także poprzez gazety parafialne. Są one nośnikiem informacji "z dołu do góry"', uzupełniając prasę centralną. Działania prasy parafialnej powinny być w przyszłości elementem Akcji Katolickiej. Specyfiką katolickich gazet lokalnych w Polsce jest dominacja treści ewangelizacyjno-formacyjnych nad informacyjnymi. Wymaga to jednak pewnego poziomu. Mówca zachęcał redaktorów parafialnych, zwłaszcza młodych, do podnoszenia swoich kwalifikacji w tym zakresie poprzez udział w kursach dziennikarskich.

Ostatnim punktem obrad tego niezwykle intensywnego dnia były sprawy organizacyjne. Po Mszy św. w kościele św. Tomasza Apostola zebrani dyskutowali kształt przyszłej współpracy poszczególnych redakcji. Uznano za niezbędną koordynację działań. Rozwijając projekty przedkładane już na I Ogólnopolskim Spotkaniu, powołano Ogólnopolski Sekretariat Prasy Parafialnej z siedzibą w parafii św. Tomasza Apostoła w Warszawie i uzgodniono jego ramowy program działania. Powołano także Konsultę, w skład której weszli przedstwiciele poszczególnych diecezji.

Trzeci dzień obrad, 24.09, rozpoczęto Mszą św., po której prof. Alina Słomkowska z Uniwersytetu Warszawskiego wygłosiła wykład pod tytułem "Rola i perspektywy prasy sublokalnej". Po wprowadzeniu historycznym i zdefiniowaniu pojęcia wydawnictw sublokalnych, autorka przedstawiła główną tezę referatu: perspektywy prasy parafialnej w obecnym kształcie należy ocenić pesymistycznie, ulegnie ona marginalizacji lub zaniknie. Konieczna jest pewna profesjonalizacja działań, niezbędne jest przestawienie profilu na bardziej informacyjny i lokalny. Tylko wtedy pismo ma szansę przetrwania w konkurencji z innymi mediami i rozwoju. Konieczne jest wzbogacenie treści nowe rodzaje publicystyki, należy włączyć szerzej tematykę społeczną i kulturalną. Przyszłością jest młode pokolenie i do niego powinna być adresowana znaczna część publikacji. Obok atrakcyjnej formy ważne jest również zabezpieczenie finansowe i stąd konieczność znalezienia sponsorów. Powinno się także dążyć do większej częstotliwości wydawania, najkorzystniejszy wydaje się tygodnik.

Kolejnym referentem był Ks. mgr Krzysztof Gonet, z-ca dyrektora biblioteki Wyższego Seminarium Metropolitalnego w Warszawie, a jednocześnie przedstawiciel Federacji Bibliotek Katolickich "Fides". Przedstawił konieczność archiwizacji wydawnictw parafialnych, które są źródłem informacji o społeczeństwie i jego życiu duchowym. Poparł w związku z tym inicjatywę centralnego archiwum prasy parafialnej przy parafii św. Tomasza Ap., utworzonego już w ubiegłym roku. Zaapelował również, podobnie jak uprzednio prof. Słomkowska, o przesyłanie kolejnych numerów do biblioteki seminaryjnej. Poinformował o możliwości korzystania z jej zasobów przez poszczególne redakcje, przy czym do dyspozycji jest atrakcyjna i szybka możliwość poszukiwań literaturowych: poprzez sieć komputerową. Dysponując komputerem, telefonem i modemem można połączyć się z katalogiem rzeczowym biblioteki. Biblioteka seminarium może udostępnić wybrane pozycje na miejscu bądź wypożyczać je na tzw. rewers międzybiblioteczny. W imieniu Federacji Bibliotek zachęcał również uczestników spoza Archidiecezji Warszawskiej do wykorzystywania zbiorów ich bibliotek diecezjalnych. Trudno bowiem wyobrazić sobie dzisiaj działalność piśmienniczą bez analizy literaturowej.

Na zakończenie Spotkania zabrał głos Ks. Tomasz Król - główny organizator zjazdu. Podkreślił, iż II Spotkanie umocniło wszystkich uczestników w przekonaniu, iż ich praca ma sens. Podziękował wszystkim obecnym za aktywny udział w obradach i poinformował o możliwości powołania forum prasy polonijnej. Kolejne spotkanie może odbyć się już w międzynarodowym gronie w Częstochowie.

Następnie odczytano komunikat końcowy Sekretariatu oraz projekt listu do Ojca świętego. Spotkanie zakończyło się wspólną modlitwą uczestników.